Er zijn bijna drie jaar verstreken sinds ik voor het eerst over Kirgizië hoorde en er een zomer doorbracht om het land te promoten als toeristische bestemming. Sindsdien ben ik hierover in tweestrijd. Want dit land is prachtig en ongerept, maar wat gebeurt er als we het gaan promoten? Kan het dan wel ongerept blijven? En zouden meer toeristen goed zijn voor de lokale bevolking? Ik vraag me af hoe toerisme zich hier duurzaam zou kunnen ontwikkelen en onderzoek hoe je daar als reiziger aan bij kunt dragen.
Ontwikkeling van het toerisme in Kirgizië
Niet veel mensen hebben van Kirgizië gehoord. Ik herinner me dat toen ik mensen vertelde dat ik dit land ging bezoeken, de meesten me verbaasd aankeken. Kyrgy-wat? Dit land, gelegen tussen China, Kazachstan en andere kleinere ‘-stan’-landen, heeft een groot imagoprobleem. Maar weinig mensen kunnen de locatie aanwijzen , laat staan dat ze weten hoe het land eruitziet. Dit blijkt ook uit de cijfers, want in 2016 kwam slechts 3,9% van het totale BBP uit het toerisme * , terwijl dit cijfer in de meeste landen minstens rond de 10% ligt. De Kirgizische regering besloot dus dat er iets moest veranderen. Het land heeft veel te bieden aan natuurschoon en er zou veel potentieel in het toerisme kunnen zitten voor economische groei.
Momenteel is de populairste bestemming het Issyk-Kul meer, een helderblauw meer (dat nooit bevriest) omgeven door prachtige bergen. Dit gebied is beroemd als strandbestemming voor de omringende landen, maar is ook populair onder internationale backpackers. Hoe leuk ik het ook vond om hier te zijn, het was zeker niet mijn favoriete deel van het land en ik ben het met de Kirgizische regering eens dat het land veel meer te bieden heeft. Dit land heeft een ontzettende rijkdom aan mooie en ongerepte landschappen. Op sommige plekken kun je hier compleet buiten de bewoonde wereld komen en volledig in contact staan met de natuur. Daarnaast heeft Kirgizië een bijzondere cultuur waarbij Russische en Arabische invloeden met elkaar vermengt zijn. Het land en zijn cultuur promoten leek op dat moment alleen maar zinvol.
Duurzaam en community-based toerisme
De vraag is hoe je toerisme kunt ontwikkelen in gebieden waar nog nauwelijks infrastructuur is. En hoe zorg je ervoor dat de mensen in het land er daadwerkelijk van profiteren? Het antwoord voor Kirgizië is de ontwikkeling van community-based toerisme (CBT) in de meer afgelegen gebieden van het land met als doel het creëren van werkgelegenheid en armoedebestrijding. Volgens het World Wide Fund for Nature (WWF) is CBT “een vorm van toerisme waarbij de lokale gemeenschap een aanzienlijke controle heeft over- en betrokken is bij de ontwikkeling en het beheer ervan; en een groot deel van de voordelen binnen de gemeenschap blijft”. Dus in plaats van dat grote internationale hotelketens of touroperators economisch profiteren van het toerisme, doet de lokale gemeenschap dat.
In de praktijk resulteert dit in gastgezinnen, lokale pensions en touroperators die diverse activiteiten aanbieden. Dit is niet alleen een duurzamere manier om toerisme te ontwikkelen omdat de economische voordelen bij de lokale bevolking terechtkomen, maar het helpt ook het natuurlijke en culturele erfgoed in stand te houden. Een voorbeeld hiervan zijn de paardenspelen, die een belangrijk onderdeel vormen van de Kirgizische nomadenlevensstijl en ook door toeristen kunnen worden bezocht. Tegelijkertijd kunnen toeristen dankzij CBT de mensen en de cultuur van het land echt leren kennen. In Kirgizië zul je dus weinig onpersoonlijke hotels aantreffen. De meeste nachten zul je waarschijnlijk in traditionele yurts of in een kamer bij iemand thuis doorbrengen, terwijl je van huisgemaakt gerechten smult.
Effect van toerisme op gemeenschapsniveau
Het meest voor de hand liggende resultaat van community based toerisme is dat de lokale bevolking meer betrokken wordt bij toeristische activiteiten. In Kirgizië is in 2003 met steun van de Zwitserse organisatie Helvetas* de Kyrgyz Community Based Tourism Association (KCBTA) opgericht, die nu uit 14 CBT-groepen in het hele land bestaat. Regio’s die voorheen door veel toeristen onopgemerkt bleven, zoals de regio Alay met Sary-Mogul of de regio Naryn met een van de meest magische bestemmingen van het land, Son-Kol, kunnen nu samen met de plaatselijke bevolking worden verkend.
Meerdere studies hebben de economische impact aangetoond die deze ontwikkeling van CBT met zich meebrengt. Uit onderzoek van Watanabe e.a. blijkt dat CBT-groepen in 2008 goed waren voor de creatie van 412 banen en uit een ander onderzoek van Asykulov blijkt dat huishoudens die zich met ecotoerisme binnen CBT hebben beziggehouden 15-20% van hun jaarinkomen verdienden door het toerisme. Uit een onderzoek van Nazgul Jenish blijkt dat in 2016 ongeveer 10.000 buitenlandse toeristen per jaar door de CBT-groepen worden bediend. Een andere studie stelt dat de gemeenschappen profiteren van andere indirecte effecten zoals verbeterde infrastructuur, milieubewustzijn en cultureel behoud.
Kritische stemmen over de ontwikkeling van CBT
Een kritischer geluid komt van Nicola Palmer, die onderzoek heeft gedaan naar de ontwikkeling van het toerisme in Kirgizië. Volgens haar zou de Kirgizische bevolking kunnen worden uitgebuit voor toeristische doeleinden en bestaat de vrees dat dit slechts zal leiden tot de commodificatie van de lokale bevolking tot een toeristisch product dat dan niet meer echt authentiek zou zijn. Bijvoorbeeld wanneer de paardenspelen voornamelijk zouden worden georganiseerd als een show voor toeristen in plaats van als onderdeel van de lokale traditie. Ook wordt de vraag gesteld of de CBT in Kirgizië uiteindelijk zelfvoorzienend zou kunnen zijn wanneer de steun van Helvetas is afgelopen. Tenslotte zijn er veel etnische groepen in Kirgizië, en in het toerisme lijkt slechts één van deze culturen te bedienen, waardoor andere etnische groepen mogelijk worden uitgesloten van deelname aan CBT-toerisme.
Is CBT een goede optie voor verantwoord reizen?
Deze zorgen moeten we zeker in gedachten houden als we Kirgizië bezoeken om het echt duurzaam te maken. Verder denk ik dat het vooral belangrijk is dat we ons als reizigers bewust zijn van onderwerpen die spelen in het land en dat we de cultuur waarderen zoals deze is, zonder iets extra’s te eisen. Door ons geld te besteden aan initiatieven die aandacht schenken aan duurzame aspecten van de groei van het toerisme kunnen we zeker bijdragen aan een verantwoorde ontwikkeling hiervan. Zolang de lokale bevolking zelf zeggenschap blijft houden over hoe toerisme wordt ontwikkeld en het geld bij hen terechtkomt. Na mijn onderzoek sta ik weer volledig achter het promoten van Kirgizië als toeristische bestemming. Zeker omdat het promoten van CBT hier een groot onderdeel van was en dat een goede basis blijkt te vormen voor durzamere vormen van toerisme.
